Gesprek 2: Als je toch moet kiezen

Jongeren gaan in gesprek met Daniël en zijn vrienden om erachter te komen waarom ze welke keuzes maken.

Benodigdheden

• Een aantal bijbels of het Bijbelgedeelte op papier. • Lege A4-tjes en pennen.

Werkwijze

• Verdeel de jongeren in kleine groepjes, bij elk groepje zit een leidinggevende. Laat de jongeren het Bijbelgedeelte lezen.
• Laat de jongeren zich vervolgens verder inleven in het verhaal met behulp van de volgende opdracht: Stel je eens voor dat je erbij was… Je bent journalist en je mocht Daniël en zijn drie vrienden interviewen. Wat vraag je hen? Schrijf die vraag op. Geef vervolgens je blad aan je rechterbuurman of buurvrouw. Welk antwoord zouden Daniël en zijn drie vrienden gegeven kunnen hebben? Dat schrijft hij op
• Praat daarna in je groep door over deze vragen en antwoorden. Betrek daarbij het Bijbelgedeelte.
• Trek vervolgens lijnen door naar nu. Zijn jongeren wel eens in een vergelijkbare situatie terecht gekomen? Een situatie waarin het niet vanzelfsprekend is dat je in God gelooft en bepaalde keuzes maakt?
• Rond af door nog meer nog iets meer in te gaan op de betekenis van christen zijn: De vrienden van Daniël sloten zich niet op in hun eigen kamertjes, maar maakten in hun omgeving duidelijke keuzes waar ze wel en niet aan meededen. Om op de ze manier christen te zijn, moet je weten in wie en wat je gelooft, weten waar je voor staat. Dan kun je heldere keuzes maken en val je niet om, maar op in je omgeving!

Extra achtergrondinformatie

Vers 4-7

Je zou kunnen zeggen: Nebukadnezer ontmantelt de joodse identiteit. De tempel wordt leeggeroofd en het koningshuis onderwerpt hij aan zich. Tegelijkertijd wil hij de identiteit van Babel leggen op de jongemannen – waarschijnlijk rond de 15 jaar – die hij uit Israël laat deporteren naar zijn thuisland. In deze verzen worden drie manieren genoemd waarop hij dat probeert.

1. Onderwijs in de geschriften en de taal van de Chaldeeën – De Chaldeeën vormen één van de volken die zijn opgegaan in het Babylonische rijk. Nebukadnezar komt daaruit voort. De Chaldeeën staan bekend om allerlei vormen van tovenarij. In 2:2 worden ze daarom in één adem genoemd met ‘de magiërs, de bezweerders, de tovenaars [en de Chaldeeën]’. Onderwijs in hun geschriften is dus niet maar neutraal. In Gods ogen gaat het om afgoderij.
2. Laten eten en drinken van zijn tafel – Daarmee lijkt niks mis, het is een grote eer als je mag meegenieten van de koninklijke tafel. Maar zie vers 8.
3. Andere namen – Waarschijnlijk is dat vooral om praktische redenen geweest. Maar toch… Hiermee wordt wel weer een herinnering aan hun joodse afkomst afgesneden. De namen van de joodse jongens verwijzen allemaal naar de God van Israël: Daniël = mijn Rechter is God, Hananja = genadig is de Heere, Misaël = wie is als God, en Azarja = helper is de Heere. De betekenis van de Chaldese namen is niet helemaal duidelijk, maar de nieuwe naam van Daniël, Beltsazar, is in ieder geval een verwijzing naar de Babylonische god Bel (zie 4:8).

Vers 8

Daniël nam zich in zijn hart voor zich niet te besmetten: Dat wijst op Daniëls hartgesteldheid, die gericht is op de gehoorzaamheid aan God. De schrijver wil daarmee laten uitkomen dat het maar geen oppervlakkig voornemen is, Daniëls diepste ‘ik’ is erin betrokken.

Met de gerechten van de koning of met de wijn die hij dronk: Daniël accepteert dus blijkbaar het onderwijs en zijn niet-joodse naam, maar níet het eten van de tafel van de koning. Hoe moeten we dat zien? Het onderwijs en de namen raken niet wie Daniël werkelijk is. Natuurlijk zou hij er zelf niet voor hebben gekozen, maar hij kan kennis nemen van het denken en het geloof van de Babyloniërs zonder het zelf over te nemen (het vraagt natuurlijk wel een sterk geloof in de God van Israël). Bij het eten ligt dat voor Daniël blijkbaar anders. Waarschijnlijk heeft dat er gedeeltelijk mee te maken dat het voedsel van Nebukadnezar niet volgens de joodse voedselwetten bereid is. Daarmee zou Daniël zich dus verontreinigen. Maar de joodse wetten verbieden geen wijn, waarom wil Daniël die dan niet drinken? Daniël 11:26 wijst ons waarschijnlijk de goede richting. Het woord dat hier, evenals in 1:8, gebruikt wordt betekent letterlijk: ‘rijk voedsel’. Er staat dus in 11 vers 26: ‘zij die van zijn rijke tafel eten, zullen hem breken’. Delen in het voedsel en de drank van de koning, is een teken van trouw zweren aan hem. En dát kan Daniël niet. Zo’n maaltijd heeft voor hem de waarde van een verbond met iemand sluiten (vgl. bijvoorbeeld Gen. 31:54 en Ex. 24:11). De verontreiniging waarover het gaat in dit vers, is dus gedeeltelijk ‘rituele verontreiniging’, maar daarnaast ook ‘morele verontreiniging’. Je de pleziertjes van de koning laten welgevallen, in ruil voor jouw verbondstrouw aan hem (‘wiens brood men eet, diens woord men spreekt’) – dat kan en wil Daniël niet. De situatie waarin wij leven, is natuurlijk niet helemáál vergelijkbaar met die van Daniël. Een belangrijk verschil is dat hij niet in vrijheid leefde, zoals wij. Was dat wel zo, dan had hij er waarschijnlijk niet voor gekozen om zijn naam te veranderen, ook al had hij daarmee beter aansluiting gevonden met de cultuur waarin hij leefde. Maar gegeven het feit dat hij die vrijheid níet had, kon hij er blijkbaar mee leven dat hij wél een nieuwe naam kreeg. Een overeenkomst is ondertussen dat de niet-christelijke cultuur ook voor ons nogal ‘dwingend’ kan zijn. Net als toen in Babel kan het lijken of het heidendom sterker is dan de kerk. Hoe blijf je dan toch jezelf? Hoe blijf je trouw aan het geloof in God?

Met de nodige voorzichtigheid kunnen we uit deze geschiedenis drie voorbeelden halen voor onze omgang met de ons omringende cultuur, juist ook als die niet christelijk is. Vóór alles is daarbij belangrijk dat ons hart gericht is op God (vgl. Dan. 1:8). Hij wil ons met Zijn Heilige Geest leiden.

1. Daniël accepteerde dat hij de geschriften en de taal van de Chaldeeën moest studeren. ‘Kennis nemen van’ betekent nog niet ‘het aanhangen’. En misschien is het zelfs onze taak om ons te verdiepen in de cultuur om ons heen; anders kun je hem niet begrijpen, wat nodig is om het gesprek met anderen aan te kunnen gaan. Bovendien hoeft het niet allemaal onzin te zijn wat niet-christenen denken en geloven. God heeft ook aan niet-gelovigen inzichten gegeven waar wij ons voordeel mee kunnen doen.

2. Daniël kon er ook mee leven dat hij voortaan Beltsazar heette. Mogelijk dacht hij zoiets van: ‘Ik noem mijzelf liever Daniël, maar als dat voor jullie een té vreemde naam is, noem me dan maar Beltsazar.’ Natuurlijk speelde daarin mee dat hij geen andere keuze had. Maar dat hij er blijkbaar óók geen probleem van maakte, daarin zit misschien voor ons een les: soms moet je je principes niet op de spits drijven. Als het nodig is om contact te houden met de omliggende cultuur, kan het goed zijn om je aan te passen. Dat is natuurlijk wat anders dan dat je dat leuk vindt. Het komt hier aan op de motivatie en op de gesteldheid van je hart.
3. Daarmee komen we op de derde les: er zijn grenzen. Als je je hart aan God hebt gegeven, kun je hem niet ook aan een ander geven! Voor Daniël was dat in het geding als hij mee zou doen met de maaltijden van de koning. Denk ook aan wat Jezus zei: ‘Niemand kan twee heren dienen, want of hij zal de één haten en de ander liefhebben, of hij zal zich aan de één hechten en de andere minachten’ (Matth. 6:24). Opvallend genoeg speelde dit bij Daniël juist op het punt dat hem het meest plezier had kunnen doen: lekker eten en drinken. Plezier hebben is dus niet waardenvrij. Juist dáár kan het nodig zijn om afstand te bewaren ten opzichte van de cultuur om ons heen.

Toepassingen

Om het concreter te maken, geven we van bovenstaande punten drie mogelijke voorbeelden. Waarbij – we herhalen het – vóór alles belangrijk is dat we, net als Daniël, ‘in ons hart’ besloten hebben om (alleen) God te willen dienen!

1. Als student moet je soms kennis nemen van niet-christelijke gedachtegangen, bijvoorbeeld over het evolutionisme. Dat hoeft geen probleem te zijn, als je maar kritisch blijft. Niet uitgesloten is trouwens dat je van een gedachte die niet per se christelijk is, nog best iets kunt leren!
2. Misschien komt er een moment dat er ook in Nederland verkiezingen op zondag gehouden gaan worden. Wat doen we dan als christenen? Zou het kunnen dat Daniël in zo’n geval tóch zou gaan stemmen, ook al had hij het liever anders gehad? Dat betekent niet dat christelijke partijen er bij voorbaat al voor moeten kiezen. Maar als eenmaal zo zou zijn, passen we ons wél aan!
3. De grootste bedreiging van de ons omringende cultuur is misschien wel het aanbod aan allerhande pleziertjes, waarin het – op z’n zachtst gezegd – niet altijd zo nauw genomen wordt met de christelijke normen en waarden. Hoe ver gaan we daarin mee, zonder onze hartgesteldheid daarmee geweld aan te doen? Moeten we hierin niet veel voorzichtiger zijn?